Franchise sektörü, denetlenebilir, ölçeklenebilir ve sürdürülebilir bir sistem sunarak; istihdama, üretime, ihracata ve markalaşmaya ciddi katkılar sağlayabilecek stratejik bir ekonomik modeldir.
Ancak bu potansiyel doğru kurgulanmış bir yasal çerçeve ve kurumsal ekosistem ile hayata geçirilebilir.
1. Yasa Olmadan Sürdürülebilirlik Mümkün Değildir
Hiçbir sistem, yasa olmadan sürdürülebilir ve güvenilir bir yapı sunamaz. Kamu otoritesi, bu sürecin içinde yer almalıdır; ancak mevcut durumda yasayı yazabilecek, sistemi kurgulayabilecek bilgi, yetenek ve vizyona sahip değildir.
Sektörü, dünyayı bilen; hem hukuk hem ekonomi hem de kamu tecrübesine sahip az sayıda kişi bu süreci yürütebilir.
Bugün ülkemizde “franchise yasası”nın metnini yazabilecek üç yetkin uzmanı bir araya getirerek çözmek mümkündür . Bunun siyasete , bakanlıklara anlatilmasi ayrı konu .
2. Kamunun Görevi Düzenlemeyi Üstlenmektir, Uygulamayı Değil
Yasal altyapı, yönetmelikler ve denetim organları kamu tarafından sağlanmalı; ancak uygulama ve sistemin işletilmesi mutlaka özel sektörle birlikte yürütülmelidir. Zira kamunun bu konuda operasyonel kapasitesi, deneyimi ve çevikliği yetersizdir.
Aksi takdirde sistem daha da kötüleşebilir.
3. Eksik Kurumsal Yapılar Nedeniyle Sistem İşlemiyor
Franchise sisteminin sağlıklı işlemesi için yalnızca yasa yeterli değildir. Aşağıdaki kurumsal unsurlar da eş zamanlı inşa edilmelidir:
•Franchise Yasası
•Sektörel Regülasyonlar
•Franchise Federasyonu ve İhtisas Dernekleri
•Uzmanlaşmış İhtisas Mahkemeleri
•Franchise Akademileri ve Eğitim Standartları
•Finansman ve Teşvik Mekanizmaları
•Ulusal Yeterlilikler ve Sertifikasyonlar
•Bağımsız Denetim ve Uyuşmazlık Çözüm Kurulları
4. Dünyadan Ders Almalıyız
Amerika Birleşik Devletleri, 1960’ta IFA (International Franchise Association) adlı federasyonu kurmuş, ancak bunun yeterli olmadığını görerek 1979’da doğrudan Federal Franchise Yasası ile sistemi yasallaştırmıştır.
Bugün ABD’de franchise sistemi denetlenebilir, şeffaf ve kayıtlıdır. Ancak aynı yapıdaki “bayilik” sistemleri bu denetimden uzak, çoğunlukla “başım gözüm Allah’a emanet” diyebileceğimiz yapılar olarak kalmaktadır.
Avrupa ülkeleri bu konuda ABD’nin bir adım gerisindedir. Ancak onlar da bizden daha organize durumdadır. Ne yazık ki Avrupa’da dahi sistemler zaman zaman alaturka bir şekilde işletilmektedir.
5. Türkiye İçin 5G Franchise Reformu Gereklidir
Türkiye bu alanda bir değişim ve dönüşüm hamlesiyle, 5G niteliğinde bir reform süreci başlatabilir. Gerekli kurumsal ve yasal yapılar inşa edilirse; ülkemiz franchise alanında sadece bölgesel değil, küresel bir merkez hâline gelebilir.
6. Franchise Ekosisteminin Ana Hedefi Nedir?
Franchise sistemi yalnızca markaları değil, bu sistemin tüm paydaşlarını korumalıdır:
•Franchise veren markaların güvenliği
•Franchise alan girişimcinin korunması
•Yatırımcıların teşvik edilmesi
•Nitelikli iş gücünün eğitilmesi
•Tüketicinin kaliteye erişiminin sağlanması
Türkiye’nin ekonomik kalkınmasında franchise sektörü büyük bir fırsattır. Bu fırsatın değerlendirilebilmesi için:
•Kamunun düzenleyici ve destekleyici rolü net tanımlanmalı
•Özel sektörün bilgisi, tecrübesi ve enerjisiyle ortak bir yapı kurulmalı
•Hukuki ve kurumsal çerçeve gecikmeden inşa edilmelidir
Bu yaklaşım, girişimciliği teşvik edecek, markalaşmayı hızlandıracak, istihdamı artıracak ve Türkiye’yi franchise ihracatında bölgesel lider konumuna taşıyacaktır.
Saygı, sevgi ve selam ile…
Müjdat Güler
mg@novagroupholding.com
www.novagoldenfranchise.com